اگر كسي روزه ماه رمضان را عمداً (بدون عذر شرعي مانند مريضي) نگيرد، بايد قضاى آن را بجا آورد و براى هر روز دو ماه روزه بگيرد يا به شصت فقير طعام بدهد، يا يك بنده آزاد كند و چنانچه تا رمضان آينده قضاى آن روزه را بجا نياورد براى هر روز نيز دادن يك مد طعام لازم است.
در اينجا به سه سوال فقهي پاسخگو خواهيم بود:
سوال: اگر كسي روزه سال قبل را نگرفته و تا ماه رمضان آينده نيز قضا نكرده باشد چه حكمي دارد؟
سه صورت براي پرسش شما وجود دارد كه ما با استفاده از ديدگاه هاي مراجع تقليد، به تفكيك به پاسخ آن مي پردازيم.
يك. اگر به واسطه مرضى، روزه رمضان را نگيرد و مرض او تا رمضان سال بعد طول بكشد، قضاى روزههايى را كه نگرفته بر او واجب نيست و بايد براى هر روز يك مدّ كه تقريباً ده سير (750 گرم) است گندم يا جو و مانند اينها به فقير بدهد. (توضيح المسائل (المحشى للإمام الخميني)، ج1، ص 947، مسأله 1703)
دو. اگر به واسطه عذر ديگرى؛ مثلًا براى مسافرت روزه نگرفته باشد و عذر او تا رمضان بعد باقى بماند، روزههايى را كه نگرفته بايد قضا كند و احتياط مستحب آن است كه براى هر روز يك مد طعام هم به فقير بدهد. (توضيح المسائل (المحشى للإمام الخميني)، ج1، ص 947، مسأله 1703)
سه. اگر در ماه رمضان به واسطه عذرى روزه نگيرد و بعد از رمضان عذر او برطرف شود و تا رمضان آينده عمداً قضاى روزه را نگيرد بايد روزه را قضا كند و براى هر روز يك مد گندم يا جو و مانند اينها هم به فقير بدهد. (توضيح المسائل (المحشى للإمام الخميني)، ج1، ص 947، مسأله 1705)
سوال: اگر قضاي روزه رمضان را تا رمضان آينده نگيرد، آيا معصيت كرده است يا نه؟
اگر قضاى روزه رمضان را (يك سال يا )چند سال تأخير بيندازد بايد قضا را بگيرد، و براى هر روز يك مد طعام به فقير بدهد. (توضيح المسائل (المحشى للإمام الخميني)، ج1، ص 949) بنابراين چنين كاري حرام نيست و شخص معصيت نكرده است. (مستمسك العروة الوثقى، ج8، ص 506؛ المستند في شرح العروة الوثقى، ج2، ص 198؛ صراط النجاة (خويي)، ج2، ص 150، س 472)
سوال: 1. كسي كه نمي داند از سال هاي قبل (سال هاي اوليه تكليف) نماز قضا دارد يا نه و حتي نمي تواند حدس بزند كه مثلاً چقدر نماز قضا دارد، تكليفش چيست؟
2. كسي كه نمي داند از سال هاي قبل (سال هاي اوليه تكليف) روزه قضا دارد يا نه و حتي نمي تواند حدس بزند كه مثلاً چقدر روزه قضا دارد، تكليفش چيست؟
3. كسي كه روزه قضاي خود را تا ماه رمضان آينده نگيرد و وارد ماه رمضان شود و بعد از آن بخواهد قضاي آن را بگيرد، آيا كفاره نيز شاملش مي شود؟
1. اگر كسي نمي داند كه آيا نماز قضايي بر عهده اش است يا خير، چون يقين به قضا شدن ندارد، چيزي بر عهده او نبوده و بجا آوردن نماز قضا بر او واجب نيست. (حسيني خامنه اي، سيد علي، أجوبة الاستفتاءات (بالفارسية)، ص 106، س 526 و 527) پس، بر شما چيزي واجب نيست.اما اگر يقين به داشتن نماز قضا داشته، ولي مقدار آن را نمي دانيد (و نمي توانيد حدس بزنيد) اگر مقدار كمتر را بخوانيد كافي است. (توضيح المسائل (المحشى للإمام الخميني)، ج1، ص 754، مسئله 1383)
2. اگر يقين نداريد كه روزه اي قضا شده يا نه، مانند نماز چيزي بر عهده شما نيست. اما اگر نمي توانيد مقدار قضا شده را حدس بزنيد، فتواي مراجع عظام تقليد به شرح ذيل است:
آية الله خامنه اي(دام ظله): جايز است كه به قضاى آن مقدار از روزههايش كه يقين به فوت آنها دارد، اكتفا نمايد. (أجوبة الاستفتاءات (بالفارسية)، ص 170، س 819)
آية الله فاضل (ره): اگر در تعداد روزهايى كه نگرفته و بايد قضا كند شك دارد، بايد به مقدارى كه يقين دارد روزه نگرفته قضا كند. مثلًا اگر شك كند كه پنج روزه قضا بر عهده او است يا هفت روزه بايد پنج روز را قضا كند. (توضيح المسائل (المحشى للإمام الخميني)، ج1، ص 945)
آية الله زنجاني(دام ظله): بنابر احتياط واجب بايد مقدار بيشترى را كه احتمال مىدهد روزه نگرفته قضا نمايد. (توضيح المسائل (المحشى للإمام الخميني)، ج1، ص 945)
آية الله مكارم شيرازي(دام ظله): همان مقدار كه يقين داريد روزه نگرفته ايد قضا كنيد. (سايت معظم له، استفتائات، احكام روزه قضا)
آية الله بهجت(ره): به مقدار يقينى بايد انجام دهيد (قضا كنيد). (سايت معظم له، استفتائات، احكام روزه قضا)
3. اگر روزه رمضان را عمداً (بدون عذر شرعي مانند مريضي) نگيرد، بايد قضاى آن را بجا آورد و براى هر روز دو ماه روزه بگيرد يا به شصت فقير طعام بدهد، يا يك بنده آزاد كند و چنانچه تا رمضان آينده قضاى آن روزه را بجا نياورد براى هر روز نيز دادن يك مد طعام لازم است. (توضيح المسائل (المحشى للإمام الخميني)، ج1، ص 949، م 1710)
خلاصه: اگر كسي به واسطه مرضى روزه رمضان را نگيرد و مرض او تا رمضان سال بعد طول بكشد، قضاى روزههايى را كه نگرفته بر او واجب نيست و بايد براى هر روز يك مد (كه تقريباً ده سير(750 گرم) است)، طعام يعنى گندم يا جو و مانند اينها به فقير بدهد.
اما اگر به واسطه سفر روزه را نگيرد پس بايد هر روزي را كه نگرفته قضا كند و براى هر روز يك مد (كه تقريباً ده سير(750 گرم) است)، طعام يعنى گندم يا جو و مانند اينها به فقير بدهد. ولي اگر عمداً روزه را نگيرد، بايد هم قضا كند و هم كفاره بدهد و هم براى هر روز يك مد طعام به فقير بدهد.