بهشت و جهنم

راه های آمرزش و بخشودگی گناه متعدد است که در ذیل بدان اشاره می کنیم:

1- توبه و بازگشت بسوی خدا با شرایط آن.

2- انجام کارهای نیک فوق العاده‏ای که سبب آمرزش اعمال زشت می‏گردد.

3- پرهیز از گناهان" کبیره" که موجب بخشش گناهان" صغیره" می­گردد.

4- تحمل گرفتاری ها و مصائب دنیا و سختی های برزخ و مواقف آغازین رستاخیز، ناخالصی های مومنان را می زداید.

5- شفاعت. البته باید توجه داشت که شفاعت به شرط تغییر و تحول فرد گناه کار از وضعیت قبلی و داشتن قابلیت های لازم برای آمرزش، موجب پاک شدن او از گناهانش می شود

6- عفو الهی که شامل افرادی می‏شود که شرایط و شایستگی آن را داشته باشند. یعنی شامل مؤمنانی می شود که از نظر عمل کوتاهی یا آلودگی داشته‏اند.

از آیات متعدد قرآن مجید استفاده می‏شود که وسائل آمرزش و بخشودگی گناه متعدد است که در ذیل بطور خلاصه بدان اشاره می کنیم:

1- توبه و بازگشت بسوی خدا که توأم با پشیمانی از گناهان گذشته و تصمیم بر اجتناب از گناه در آینده و جبران عملی اعمال بد، بوسیله اعمال نیک بوده باشد. آیاتی که بر این معنی دلالت دارد فراوان اند اما ما به جهت اختصار تنها به آیه ای اشاره می کنیم:

«هُوَ الَّذی یَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبادهِ وَ یَعْفُوا عَنِ السَّیِّئاتِ"[1]: او است که توبه را از بندگان خود می‏پذیرد و گناهان را می‏بخشد" »

حقیقت" توبه" ندامت و پشیمانی از گناه است که لازمه آن تصمیم جدی بر ترک گناه در آینده است، و جبران کارهایی که قابل جبران است. گفتن استغفار نیز بیانگر همین معنی است. به این ترتیب ارکان توبه را می‏توان در پنج چیز خلاصه کرد:" ترک گناه- ندامت-تصمیم بر ترک در آینده- جبران گذشته- استغفار.[2]

2- کارهای نیک فوق العاده‏ای که سبب آمرزش اعمال زشت می‏گردد، چنان که قرآن می‏فرماید: «إِنَّ الْحَسَناتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئاتِ[3]»، کارهای نیک آثار پاره‏ای از گناهان را از بین می‏برد.

3-پرهیز از گناهان" کبیره" که موجب بخشش گناهان" صغیره" می­گردد «إِنْ تَجْتَنِبُوا کَبائِرَ ما تُنْهَوْنَ عَنْهُ نُکَفِّرْ عَنْکُمْ سَیِّئاتِکُمْ وَ نُدْخِلْکُمْ مُدْخَلاً کَریماً [4]اگر از گناهان بزرگی که از آن نهی می‏شوید پرهیز کنید، گناهان کوچک شما را می‏پوشانیم و شما را در جایگاه خوبی وارد می‏سازیم.»[5]

4- تحمل گرفتاری ها و مصائب دنیا بار گناهان مومنان را سبک می کند و سختی های برزخ و مواقف آغازین رستاخیز، ناخالصی هایش را می زداید[6].

5- شفاعت: حقیقت شفاعت ضمیمه شدن موجودی قویتر، به موجود ضعیف تر برای کمک به او است. این کمک ممکن است برای افزایش نقاط قوت و یا پیرایش نقاط ضعف باشد[7].

مفهوم شفاعت از نظر اسلام و آیات قرآن[8] معنایی است که بر محور دگرگونی و تغییر و تحول در" شفاعت شونده" دور می‏زند. یعنی شخص شفاعت شونده موجباتی فراهم می‏سازد تا از یک وضع نامطلوب و درخور کیفر بیرون آمده و به وسیله ارتباط با شفیع، خود را در وضع مطلوبی قرار دهد که شایسته و مستحق بخشودگی گردد.

ایمان به این نوع شفاعت در واقع یک مکتب عالی تربیت و وسیله اصلاح افراد گناهکار و آلوده، و موجب بیداری و آگاهی آنان است. [9]

بر حسب روایات فراوان «مقام محمود» که در قرآن کریم به رسول اکرم (ص) وعده داده شده همین مقام شفاعت است و نیز آیه شریفه: «ولسوف یعطیک ربک فترضی»؛ و همانا پروردگارت (آنقدر) به تو عطا خواهد کرد که خشنود شوی، اشاره به آمرزش الهی است که به واسطه شفاعت آن حضرت شامل حال کسانی که استحقاق دارند می شود.

بنابراین، بزرگترین و نهایی ترین امید مؤمنان گنهکار، شفاعت است و این شفاعت مورد نظر اسلام با شرایط خاص آن یکی از راههای تربیت افراد و ایجاد امید به جبران کاستیها برای پاک شدن از گناهان و حرکت و تعالی به سوی ارزش ها است.

6- عفو الهی[10] که شامل افرادی می‏شود که شایستگی آن را دارند و آنان مؤمنانی هستند، که از نظر عمل کوتاهی یا آلودگی داشته‏اند. اینان اگر مشمول عفو الهی شوند و شایسته آن باشند به گروه بهشتی می‏پیوندند، و اگر مشمول عفو الهی نشوند به دوزخ می‏روند اما ماوی و جایگاهشان آنجا نخواهد بود و تا ابد در آن باقی نخواهند ماند.[11]

مجددا یادآوری می‏کنیم که عفو الهی مشروط به مشیت او است و به این ترتیب یک مسئله عمومی و بدون قید و شرط نیست، و مشیت و اراده او تنها در مورد افرادی است که شایستگی خود را عملا به نوعی اثبات کرده‏اند.

بنا براین خداوند متعال که آفریننده انسان و به تمام ویژگی های او آگاه است پاک شدن از همه گناهان (هر چند گناهان بزرگ باشند) را ممکن دانسته و همگان را به سوی رسیدن به آن دعوت فرموده و وعده آمرزش و عفو داده است، تا جایی که نا امیدی از عفو و بخشش الهی را بالاترین گناه شمرده است. همه پیامبران الهی برای رسانیدن مردم به دریای بی کران رحمت الهی مبعوث شده اند تا جایی که پیامبر گرامی اسلام (ص)، پیامبر رحمت خوانده شده است.

نکته ای که باز در پایان بر آن تاکید می کنیم اینست که اگر شخص مؤمن، ایمان خودش را تا هنگام مرگ حفظ کند و مرتکب گناهانی نشود که سلب توفیق و سوء عاقبت و سرانجام شک و تردید یا انکار و جحود را به بار می آورد، و در یک جمله «اگر با ایمان از دنیا برود» به عذاب ابدی، مبتلا نخواهد شد. گناهان کوچکش به واسطه اجتناب از کبائر، بخشوده می شود و گناهان بزرگش به وسیله توبه کامل و مقبول، آمرزیده می گردد، و اگر موفق به چنین توبه ای نشد تحمل گرفتاری ها و مصائب دنیا بار گناهانش را سبک می کند و سختی های برزخ و مواقف آغازین رستاخیز، ناخالصی هایش را می زداید و اگر باز هم از آلودگی های گناهان پاک نشد به وسیله شفاعت – که تجلی بزرگترین و فراگیرترین رحمت الهی در اولیاء خدا به ویژه رسول اکرم و اهل بیت کرامش (علیهم الصلوة والسلام) می باشد – از عذاب دوزخ نجات خواهد یافت. ولی در عین حال نباید از «مکر الهی» ایمن شوند و باید همیشه بیمناک باشند که مبادا کاری از آنها سر زده باشد یا سر بزند که موجب سوء عاقبت و سلب ایمان، در هنگام مرگ گردد و مبادا علاقه به امور دنیوی به حدی در دلشان رسوخ یابد که (العیاذبالله) با بغض خدای متعال از این جهان بروند[12].

خواندن این ذکر عظیم:
کسی که در شب از خواب بیدار شود و اذکار زیر را بخواند و بعد ازآن بگوید: «اللّهم اغْفِر لی». پروردگارا! مرا مورد عفو و بخشش خود قرار ده یا دعائی بکند خداوند جوابش را می ‌دهد و اگر وضوء بگیرد و نماز بخواند نمازش قبول می ‌شود. دعا این است.
«لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِیْکَ لَهُ، لَهُ الْمُلْکُ وَلَهُ الْحَمْدُ وَهُوَ عَلَی کُلِّ شَیْءٍ قَدیْرٌ. سُبْحَانَ اللهِ، وَالْحَمْدُ لِلَّهِ، وَاللهُ أَکْبَرُ. ولاَ حَوْلَ وَلاَ قُوَّةَ إِلاَّ باللهِ». [البخاری ومسلم].
معنی: هیچ معبودی بجز الله نیست تنها و بی ‌شریک است و عظمت و ستایش برای اوست و بر هر چیزی تواناست ستایش و پاکی برای خداست و غیر از او خدایی نیست. حول و قوه و توکل تنها بر اوست. [بخاری و مسلم].
ان شاء الله که با عمل به این موارد صحیفه‌ی دلمان نورانی و عاری از گناه باشد.
وصلی الله علی سیدنا و نبینا و مولانا و شفیعنا محمدوصلی الله علیه و آله و صحبه و سلم اجمعین و من تبعهم باحسان الی یوم دین.

[1] شوری: 25.

[2] تفسیر نمونه، ج‏24، ص: 290

[3] هود- 114

[4] نساء: 31

[5] آموزش عقاید، مصباح یزدی، ص477.

[6] آموزش عقاید، مصباح یزدی، ص481.

[7] برای آگاهی بیشتر، نک: سؤال 350، نمایه: مفهوم شفاعت در اسلام؛و سؤال 124، نمایه: شفاعت و رضای الهی.

[8] سجده: 4، زمر: 44، بقره: 255، سبأ: 23و...

[9] تفسیر نمونه، ج‏1، ص: 233

[10] شوری: 25.

[11]-تفسیر نمونه، ج‏26، ص: 111

[12] آموزش عقاید، مصباح یزدی، صص481و 482.